Doğa olayı olarak kabul edilen ve arazi eğimine bağlı olarak yerdeki kütlelerin bir yerden başka bir yere taşınması sonucu meydana gelen heyelan, toprak kayması, kaya düşmesi, çamur akıntısı gibi hareketlerin, özellikle arazi eğiminin yüksek olduğu Doğu Karadeniz bölgesinde sıklıkla görülmekte olduğunu belirten Prof. Dr. Mustafa Cin, bunların içerisinde en yıkıcı olan kütle hareketinin heyelanlar olduğunu söyledi.
“Heyelan riskinin en yüksek olduğu bölge Doğu Karadeniz bölgesidir”
Doğu Karadeniz Bölgesi'nde yaşanan heyelanlar sonucu can ve mal kayıpları yaşandığını hatırlatan Cin, heyelanlara etki eden faktörler ile ilgili olarak “Birçok değişik etken heyelanlara neden olmaktadır. Bunlardan en önemlisi eğimdir. Ülkemiz dağlık ve eğimli bir arazi yapısına sahiptir ve arazi eğimi ortalama olarak yüzde 17 civarındadır. Ancak Artvin, Rize, Trabzon, Giresun ve Ordu illerini kapsayan Doğu Karadeniz Bölgesi’nde eğim yüzde 60’ların üzerinde oldukça yüksek bir ortalamaya sahiptir. Bu açıdan düşündüğümüzde heyelanların oluşumu Doğu Karadeniz bölgesinde oldukça yaygın ve doğal bir olaydır. Heyelanların oluşumunda bir başka bir faktör ise kayaçların özelliğidir. Bu bölgedeki geçirimli kayaçlardan sular aşağılara kadar inebiliyor ve daha aşağılarda geçirimsiz bir tabaka bulduğunda yukarıdaki kütleyi harekete geçirebiliyor. Ayrıca su ile doygunluk ve aynı zamanda sürtünmenin azalmasıyla birlikte devasa kütleler hareket haline geçebiliyor. Doğu Karadeniz Bölgesi bu zayıf kayaç yapısından dolayı heyelanlara oldukça müsaittir” bilgilerini paylaştı.
Heyelanların tüm yıl boyunca görülebileceğini ifade eden Cin, özellikle yaz aylarında sıcaklıkların artması ve yoğun yağışlarla bu risklerin yükseldiğine dikkat çekerek “Ani gelişen yağmurlar toprağın alt kısımlarına, anakayaya kadar ulaşabiliyor. Bu da kütlenin ağırlığını yani yükünü ve doygunluğunu arttırıyor, diğer yandan da alt tabakalarda sürtünmeyi azaltıyor. Dolayısıyla sağanak yağışlar heyelan oluşumda etkili bir faktör. Ayrıca bir diğer önemli faktör; bu yağışlar sırasında ana akar su ya da yan kollarda meydana gelen tıkanmalar suyun yönünü değiştirebiliyor. Yönü değişen su, yamaçların altını oyuyor. Dolayısıyla altı oyulan yamaçlar aşağıya doğru yer çekiminin etkisiyle kayıyor. Akarsuyun tekrar önünü tıkıyor ve bir kısır döngüye neden oluyor. Akarsuyun önü tıkanınca arkada göletler oluşuyor. Bu göletler tekrar patlayabiliyor ve aşağılarda daha büyük heyelanlara da neden olabiliyor. Ayrıca İlkbahar aylarında karların erimesi yine arazi yapısında su doygunluğuna neden olacağından heyelan oluşumu açısından risk olarak değerlendirilmektedir” ifadelerini kullandı.
“Depremler ve titreşimler heyelanları tetikleyebiliyor”
Heyelan oluşumlarında zaman zaman beşeri faktörlerin de etkili olduğunu belirten Cin, özellikle yol yapım çalışmalarında yamaçların altının oyulması ile yamaç dengesinin bozulmasının heyelanlara davetiye çıkarttığı uyarısında bulundu. Prof. Dr. Cin, diğer bir tetikleyici unsur olarak arazide oluşabilecek titreşim hareketlerinin etkili olabileceğini hatırlatarak; “Özellikle depremler heyelan oluşumunu tetiklemektedir. Titreşimle birlikte uygun koşullarda olan kütleler hemen harekete geçebiliyor. Titreşim bazen tünel çalışmaları, yol yapım çalışmaları ya da iş makineleri sebebiyle de olabiliyor. Bu da heyelan riskini arttırıyor” uyarısında bulundu.
Maden Tetkik Arama Genel Müdürlüğü (MTA), Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) gibi kurumların yanı sıra bazı üniversiteler tarafından tüm Türkiye'nin heyelan risk haritasının belirlendiğini söyleyen Cin, hangi bölgelerin ne kadar risk taşıdığının bilindiğini kaydetti.(İHA)
